Ο εφιάλτης του ελληνικού χρέους

ΤΟΥ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΦΩΤΙΟΥ
Τρεις είναι οι λόγοι που ανησυχούν τις αγορές για τη βιωσιμότητα του ελληνικού δημόσιου χρέους και διατηρούν στην επικαιρότητα τα σενάρια αναδιάρθρωσης, θεωρώντας ότι δύσκολα η Ελλάδα θα μπορέσει να δανείζεται με «λογικά» επιτόκια από τις αγορές.

Η έξοδος της Ελλάδας στις αγορές έχει προγραμματιστεί από το «μνημόνιο» το 2012, εντός του οποίου θα πρέπει να δανειστεί ποσό ύψους 25 δισ. ευρώ, ενώ τα δάνεια από το μηχανισμό στήριξης θα είναι 24 δισ. ευρώ και δεν επαρκούν για την αναχρηματοδότηση των χρεολυσίων που θα λήγουν στο επόμενο έτος.
Οι εκτιμήσεις του ΔΝΤ
Σύμφωνα με την τελευταία έκθεση του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, το δημόσιο χρέος θα εξακολουθήσει να αυξάνεται έως το έτος 2014 και μετά να υποχωρεί μεν, αλλά με βραδείς ρυθμούς, εφόσον οι αποκρατικοποιήσεις της Ελλάδας κινηθούν συγκρατημένα και να αποδίδουν έσοδα ύψους 1 - 1,3 δισ. ευρώ, ετησίως.
Ειδικότερα, το ΔΝΤ εκτιμά ότι το δημόσιο χρέος φέτος θα διαμορφωθεί σε 354,8 δισ. ευρώ ή στο 147% του ΑΕΠ. Το 2012 αυξάνεται στα 370,9 δισ. ευρώ ή στο 152% του ΑΕΠ και το 2013 διαμορφώνεται σε 376,2 δισ. ευρώ και στο 159,4% του ΑΕΠ. Το 2014 το χρέος φτάνει στο υψηλότερο σημείο, καθώς αυξάνεται στα 391,7 δισ. ευρώ ή στο 160,5% του ΑΕΠ. Από το 2015 σταθεροποιείται στα 391 δισ. ευρώ ή στο 160,2% του ΑΕΠ και μειώνεται το 2016 σε 385,5 δισ. ευρώ ή στο 146,6% του ΑΕΠ.
Εφόσον υλοποιηθεί το φιλόδοξο πρόγραμμα των αποκρατικοποιήσεων ύψους 50 δισ. ευρώ, το χρέος θα μειωθεί κατά 20% του ΑΕΠ, για να προσεγγίσει τα επίπεδα του 120% του ΑΕΠ, ποσοστό που επίσης θα είναι δύσκολα διαχειρίσιμο, αν παραμείνει επί μακρόν και αν δεν έχουν στο μεταξύ υποχωρήσει τα επιτόκια δανεισμού από τις αγορές.
Το στοίχημα της ανάπτυξης
Μία άλλη παράμετρος, πέραν των αποκρατικοποιήσεων, που μπορεί να μειώσει ταχύτερα το χρέος, είναι η επιτάχυνση της ανάπτυξης, πλην όμως οι ρυθμοί θα παραμείνουν ασθενικοί, αφού ακόμα και ανακάμψει η οικονομία το 2012, μέχρι και το 2016 θα κινηθούν από 1,1% μέχρι και 2,9%. Να σημειωθεί ότι ούτε το ΔΝΤ είναι αισιόδοξο για την επίτευξη υψηλών ρυθμών ανάπτυξης.
Σε ό,τι αφορά στις εκτιμήσεις του ΔΝΤ για τα spreads δανεισμού, προβλέπει ότι το 2012, που είναι το έτος κατά το οποίο η Ελλάδα θα πρέπει να βγει στις αγορές και να δανειστεί, η διαφορά ελληνικών και γερμανικών ομολόγων θα είναι 350 μονάδες βάσης (από 525 που εκτιμά ότι θα είναι το μέσο επίπεδο φέτος) και θα υποχωρήσουν στις 300 μονάδες βάσης το 2013.
Επισημαίνεται ότι το 2012 λήγουν ομόλογα αξίας 40,5 δισ. ευρώ και από το μηχανισμό στήριξης η Ελλάδα θα λάβει 24 δισ. ευρώ.
Πόσα χρωστάμε
Ο όγκος του δημόσιου χρέους και το μεγάλο κόστος εξυπηρέτησής του σε περιβάλλον ύφεσης είναι οι παράγοντες που ανησυχούν τις αγορές για τις δυνατότητες της Ελλάδας να αποπληρώσει τα χρέη της. Ειδικότερα:
1. Μετά τις αναθεωρήσεις και τις προσθήκες των swaps και των χρεών των ζημιογόνων ΔΕΚΟ, το χρέος της κεντρικής κυβέρνησης στο τέλος του έτους 2010 έφτασε στα 343.200 εκατ. ευρώ ή 148,0% του ΑΕΠ έναντι 298.524 εκατ. ευρώ ή 127,0% του ΑΕΠ το 2009, παρουσιάζοντας δηλαδή αύξηση το 2010 κατά 21% του ΑΕΠ. Το 2011 το ύψος του χρέους της κεντρικής κυβέρνησης προβλέπεται ότι θα αυξηθεί περαιτέρω στα 362.230 εκατ. ευρώ ή 158,6% του ΑΕΠ, παρουσιάζοντας αύξηση κατά 10,6% του ΑΕΠ έναντι του 2010. Αυτό είναι το συνολικό χρέος από το οποίο αφαιρείται το ενδοκυβερνητικό χρέος, δηλαδή η αξία των ομολόγων που κατέχουν τα ασφαλιστικά ταμεία και προκύπτει το χρέος της γενικής κυβέρνησης. Στο τέλος του 2010 έφτασε σε 330.400 εκατ. ευρώ ή 142,5% του ΑΕΠ, έναντι 298.032 εκατ. ευρώ ή 126,8% του ΑΕΠ το 2009. Στο τέλος του 2011 προβλέπεται ότι θα διαμορφωθεί στα 348.500 εκατ. ευρώ ή 152,6% του ΑΕΠ, παρουσιάζοντας αύξηση κατά 10,1% του ΑΕΠ έναντι του 2010. Η αύξηση του χρέους της κεντρικής κυβέρνησης από 31/12/2009 μέχρι 31/12/2010 εκτιμάται ότι θα ανέλθει σε 44.676 εκατ. ευρώ, ενώ η αντίστοιχη αύξηση από 31/12/2010 έως 31/12/2011 προβλέπεται να φτάσει τα 19.030 εκατ. ευρώ. Οι αυξήσεις αυτές οφείλονται, κυρίως, στην κάλυψη του ελλείμματος του κρατικού προϋπολογισμού, αλλά και στην ανάληψη χρεών 17 ΔΕΚΟ στην εξόφληση υποχρεώσεων προς τους προμηθευτές των νοσοκομείων και στη χρηματοδότηση του ταμείου χρηματοπιστωτικής σταθερότητας. Η κατάσταση επιδεινώθηκε με την προσθήκη στο χρέος τον περασμένο Νοέμβριο των εξυπηρετούμενων χρεών 17 ΔΕΚΟ, κατόπιν συμφωνίας κυβέρνησης και Eurostat.
2. Το κόστος αποπληρωμής αυξάνεται σταθερά στα επόμενα χρόνια, με το ενδεχόμενο να υπάρξει μια προσωρινή ανακούφιση από την επιμήκυνση της διάρκειας των δανείων του μηχανισμού στήριξης ύψους 110 δισ. ευρώ. Φέτος λήγουν ομόλογα αξίας 35,3 δισ. ευρώ, ενώ άλλα 15,9 δισ. ευρώ είναι οι τόκοι. Το 2012 λήγουν ομόλογα αξίας 40,5 δισ. ευρώ, ενώ θα απαιτηθούν άλλα 17,1 δισ. ευρώ για τόκους, το 2013 λήγουν ομόλογα ύψους 34,1 δισ. ευρώ και οι υποχρεώσεις για τόκους φτάνουν σε 19 δισ. ευρώ, το 2014 οι λήξεις ομολόγων φτάνουν στα 40,6 δισ. ευρώ, και οι πληρωμές τόκων θα υπερβούν τα 20 δισ. ευρώ και το 2015 λήγουν ομόλογα που προέρχονται από τις αγορές, αξίας 36,8 δισ. ευρώ και οι υποχρεώσεις για τόκους υπολογίζονται σε 20,5 δισ. ευρώ.
3. Η συρρίκνωση του ΑΕΠ αυξάνει το ποσοστό του χρέους προς το ΑΕΠ, ενώ ταυτόχρονα μικραίνει η φορολογική βάση επί της οποίας επιβάλλονται οι φόροι. Το 2009 η οικονομία συρρικνώθηκε κατά 2,3%, το 2010 κατά 4,5%, φέτος υπολογίζεται στο μείον 3%, ενώ για το 2012 προβλέπεται θετικός ρυθμός ανάπτυξης 1,1% και για το 2013 2,1%.