Κούρος εν κινήσει

Ο κορμός ενός αρχαϊκού Κούρου με το αριστερό χέρι στο στήθος ήταν μία από τις πολλές εκπλήξεις που επιφύλασσε φέτος η ανασκαφή στο Δεσποτικό, στο μικρό ακατοίκητο νησί απέναντι από την Αντίπαρο.

Εξι κεφάλια Κούρων έχουν βρεθεί στο Δεσποτικό και 50 μέλη αρχαiκών γλυπτών Το αρχαϊκό γλυπτό χωρίς το κεφάλι του βρέθηκε εντοιχισμένο σε δεύτερη χρήση στο κατώφλι ενός ναόσχημου κτίσματος.

Με λυγισμένο χέρι

Το γλυπτό ήταν σφηνωμένο με άλλους μαρμάρινους λίθους ανάποδα στο έδαφος και επεξεργασμένο για την καλύτερη στήριξη της θύρας του κτηρίου. Αν και από τις ανασκαφές των τελευταίων χρόνων η ομάδα του αρχαιολόγου Γιάννου Κουράγιου έχει φέρει στο φως συνολικά έξι κεφάλια Κούρων και περί τα πενήντα μέλη αρχαϊκών γλυπτών, το εύρημα αυτό θεωρείται ξεχωριστό, γιατί είναι ένας από τους τρεις Κούρους αυτού του τύπου (με το χέρι λυγισμένο στο στήθος) που έχουν ώς τώρα βρεθεί. Ο πρώτος κοσμεί τη Γλυπτοθήκη Κάλσμπεργκ της Κοπεγχάγης και ο δεύτερος το Μουσείο της Πάρου. Η κίνηση που παρουσιάζει είναι χαρακτηριστικό γνώρισμα των αρχαϊκών Κορών και απαντάται μόνο σε παριανά εργαστήρια γλυπτικής του τέλους του 6ου αι. π.Χ.

Βεβαίως, η ανασκαφή αυτή, που συνεχίζεται κάθε χρόνο στο νησί και φέτος διήρκεσε πέντε εβδομάδες (2 Ιουνίου έως 8 Ιουλίου 2011), με τη συμμετοχή των αρχαιολόγων Κορνηλίας Νταϊφά, Σπύρου Πετρόπουλου, Θανάση Γκαρώνη και φοιτητών από το Πανεπιστήμιο της Περούτζια, αποκαλύπτει ένα εκτεταμένο αρχαϊκό ιερό αφιερωμένο στο θεό Απόλλωνα. Μέχρι τώρα έχουν βρεθεί δώδεκα κτήρια και 500 αρχιτεκτονικά μέλη.

Το πλήθος αυτού του υλικού μελετάει από πέρυσι η καθηγήτρια του Πολυτεχνείου του Μονάχου Aenne Ohnesorg και η δρ Κατερίνα Παπαγιάννη, προτείνοντας τη σχεδιαστική αναπαράσταση των κυριότερων κτηρίων.

Ευρωπαίοι περιηγητές των 15ου-17ου αιώνων αποτυπώνουν σε γκραβούρες το Δεσποτικό με ένα μικρό καστέλο, το οποίο επιβεβαιώθηκε ότι ήταν θεμελιωμένο πάνω σε κτίσματα του αρχαϊκού ιερού. Μετά την απομάκρυνση ενός τοίχου του ύστερου οικοδομήματος που είχε καταρρεύσει, αποκαλύφθηκε η κάτοψη ενός μεγάλου τετράγωνου κτηρίου του δεύτερου μισού του 6ου αι. π.Χ. επιμελημένης κατασκευής με τοίχους ύψους έως 1,50 μ. Το κτήριο αυτό αποτελείται από δύο όμοια δωμάτια τα οποία επικοινωνούν μεταξύ τους. Στην ύστερη αρχαϊκή περίοδο φαίνεται πως προστέθηκε ακόμη ένα δωμάτιο που έχει ταυτιστεί με το λουτρό του ιερού. Εχει πλακόστρωτο δάπεδο με πώρινο αγωγό και βόθρο για την απομάκρυνση των υδάτων, όπως επίσης μαρμάρινο λουτήρα, μεγάλο κωδωνόσχημο πίθο και τοίχους εσωτερικά επενδεδυμένους με υδραυλικό κονίαμα.

«Σε μικρή απόσταση από εκεί βρέθηκαν έξι νέοι τοίχοι, βαθύτερα θεμελιωμένοι από τους ήδη ορατούς του νοτίου συγκροτήματος και κάτω από το λουτρό, γεγονός που αποδεικνύει πως προϋπήρχε αυτών ακόμα ένα κτίσμα χρονολογούμενο στην πρώτη φάση λειτουργίας του ιερού (550 π.Χ.)», μας λέει ο κ. Κουράγιος.

Σε άριστη κατάσταση

Η έρευνα συνεχίστηκε στο ναόσχημο οικοδόμημα του τειχισμένου λατρευτικού περιβόλου του ιερού. Και διαπιστώθηκε ότι αυτό, εκτός από σηκό και άδυτο, έχει και πρόδομο αποτελούμενο από πλακόστρωτο διάδρομο, τέσσερις μικρούς χώρους και κατώφλι μνημειακών διαστάσεων. Σ' αυτό το κατώφλι ήταν σφηνωμένος ο κορμός του Κούρου. Ο κ. Κουράγιος εκτιμά ότι στο ίδιο γλυπτό ανήκει το κεφάλι Κούρου που είχε βρεθεί το 2010 και δύο νέα θραύσματα από το αριστερό πόδι Κούρου φυσικού μεγέθους, από τη φτέρνα έως και την κνήμη. Τα θραύσματα αυτά σώζονται σε άριστη κατάσταση και δείχνουν την υψηλή ποιότητα των γλυπτών των παριανών εργαστηρίων. Δίπλα τους βρέθηκε η πλίνθος της βάσης ενός άλλου Κούρου, με τα δάχτυλα του δεξιού ποδιού του. Και δεν είναι η μοναδική βάση αγάλματος που έχει βρεθεί. Οι αρχαιολόγοι μετρούν ήδη τριάντα αναθηματικές βάσεις, κάτι που δείχνει πως για να έχει τόσα πλούσια αφιερώματα, ήταν ένα σημαντικό, πιθανόν πανελλήνιας αίγλης, ιερό. Επίσης η πληθώρα γραπτής αρχαϊκής και γεωμετρικής κεραμικής αποδεικνύει ότι ήταν σε λειτουργία ήδη από τα γεωμετρικά χρόνια (9ος-8ος αι. π.Χ.).

Η φετινή έρευνα επεκτάθηκε και στο νησάκι Τσιμηντήρι, που στην αρχαιότητα ήταν ενωμένο με το Δεσποτικό. Εκεί εντοπίστηκαν πέντε μεγάλα κτήρια και ανασκάφηκε ένα μεγάλων διαστάσεων (10,45 x 5,35 μ.) στο κέντρο του νησιού. Το οικοδόμημα αυτό θυμίζει τα αρχαϊκά κτήρια του Δεσποτικού. Η έρευνα εκεί πρέπει να συνεχιστεί το 2012 αν υπάρχουν βέβαια, όπως φέτος, οι χορηγίες του Ιδρύματος Ι. Λάτση και του Ιδρύματος Α.Π. Κανελλόπουλου. *