Ματιές «ελευθερίας» στο 52ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης

Ο Ερντέν Κιράλ, ένας από τους σημαντικότερους τούρκους σκηνοθέτες, είναι φέτος το τιμώμενο πρόσωπο στο τμήμα «Ματιές στα Βαλκάνια» του 52ου Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης (4-13 Νοεμβρίου). Οι κινηματογραφιστές που εκπροσωπούν τη βαλκανική χερσόνησο χτίζουν ένα συμπαγές, δυναμικό κινηματογραφικό σύνολο με ετερόκλητα στοιχεία, αλλά και εκλεκτικές συγγένειες.

Μαθητής του Γιλμάζ Γκιουνέι, ο Ερντέν Κιράλ γεννήθηκε το 1942, σπούδασε κεραμική στην Σχολή Καλών Τεχνών της Κωνσταντινούπολης και πολύ γρήγορα βρήκε τον δρόμο του στον χώρο του κινηματογράφου το 1978,  υπογράφοντας το ντεμπούτο του μεγάλου μήκους The Canal (η αληθινή ιστορία της πάλης ενός δημόσιου λειτουργού κόντρα σε  γαιοκτήμονες)    μέσα σε κλίμα έντονης πολιτικής αναταραχής.

Έκτοτε, ξεκινά μια πορεία δημιουργική και δύσκολη, στη διάρκεια της οποίας ο Κιράλ εξελίχθηκε σε έναν απ’ τους  σπουδαιότερους δημιουργούς της γενιάς του ’70 και ’80, που ανέπτυξαν μια κοινωνικoρεαλιστική παράδοση στον τούρκικο κινηματογράφο.

Στο βραβευμένο με Αργυρή Άρκτο A Season in Hakkari (1983), βασισμένο σε μυθιστόρημα (του Ονάτ Κουτλάρ), ο δημιουργός ακολουθεί τον ήρωά του και περιγράφει το πολιτισμικό σοκ ενός νεαρού διανοούμενου που εξορίζεται σε ένα απομονωμένο χωριό στη θέση του δασκάλου για ένα χειμώνα. Το εχθρικό περιβάλλον, η εξορία και η απομόνωση προστίθενται στα θέματα του Κιράλ, μετά την αυτοεξορία του ίδιου στη Γερμανία όταν απαγορεύτηκε το έργο του.

Βαλκανικό Πανόραμα

Αν κάποιος προσπαθήσει να ανιχνεύσει ένα κοινό στοιχείο στις φετινές ταινίες του βαλκανικού προγράμματος, τότε θα κατέληγε στην έννοια της απελευθέρωσης. Ήρωες που πασχίζουν να λύσουν τα δεσμά τους – προσωπικά, κοινωνικά, πολιτικά – καλούν  το θεατή σε ένα ταξίδι με προορισμό τον ίδιο του τον εαυτό.

Σκηνοθέτες που έχουν ήδη διαγράψει σημαντική πορεία στο διεθνές στερέωμα, όπως οι ρουμάνοι Αντριάν Σιταρού  και Καταλίν Μιτουλέσκου, ο βούλγαρος Κάμεν Καλέβ και ο αμερικανός Τζόσουα Μάρστον (ο οποίος φέτος υπογράφει την αμερικανοαλβανική παραγωγή The Forgiveness of Blood), δίνουν φέτος το παρών στο πρόγραμμα πλάι σε πρωτοεμφανιζόμενους δημιουργούς που ξεχωρίζουν για τη διορατικότητα και την εκφραστική τους δύναμη.